Energiebronnen: het belang van proteïnen

Eiwitten of proteïnen zijn mee van de belangrijkste moleculen waaruit ons lichaam is opgebouwd. Ze bestaan uit ketens van aminozuren die met elkaar verbonden zijn. In ons lichaam vervullen proteïnen verschillende functies. De belangrijkste zijn:

• Structurele functie: het zijn de bouwstenen waaruit onze spieren, onze huid en meer in het algemeen onze cellen zijn opgebouwd

• Enzymatische functie: ze maken duizenden chemische reacties mogelijk die in ons lichaam plaatsvinden

• Transportfunctie: ze fungeren als echte kanalen die de doorgang van stoffen tussen verschillende cellen of tussen verschillende sectoren binnen dezelfde cel mogelijk maken

• Immuniteitsfunctie: ze vormen de antilichamen die ons tegen infecties beschermen

• Hormonale functie: ze brengen belangrijke informatie over tussen de verschillende delen van het lichaam en nog veel meer.

Het is dus overduidelijk dat we niet zonder proteïnen kunnen!

Vanuit voedingsoogpunt kunnen de aminozuren waaruit proteïnen zijn opgebouwd, worden ingedeeld in essentiële en niet-essentiële aminozuren.
Essentiële aminozuren moeten we uit onze voeding opnemen, omdat ze niet door ons lichaam kunnen worden gesynthetiseerd.
Er zijn er negen: fenylalanine, histidine, isoleucine, leucine, lysine, methionine, threonine, tryptofaan en valine.
Sommige niet-essentiële aminozuren kunnen onder bijzondere omstandigheden essentieel worden (bv. arginine, asparagine, glutamine, glycine, proline en serine bij te vroeg geboren kinderen).
Uit deze waarnemingen blijkt duidelijk hoe belangrijk het voor onze gezondheid is om aan deze behoeften aan essentiële aminozuren te voldoen.
Sommige voedingsmiddelen bevatten een hogere concentratie essentiële aminozuren dan andere.

Voedingsmiddelen van dierlijke oorsprong hebben een zeer geschikte proteïnekwaliteit.

Voedingsmiddelen van plantaardige oorsprong hebben verhoudingsgewijs een lagere proteïnekwaliteit, omdat ze een tekort aan essentiële aminozuren kunnen vertonen (of een lagere verteerbaarheid hebben).

Om het gebrek aan essentiële aminozuren in plantaardig voedsel te compenseren, is het mogelijk plantaardig voedsel met verschillende aminozuurgehalten te combineren. Door bijvoorbeeld peulvruchten en granen te combineren, wordt een vollediger aminozuurprofiel verkregen.
Dus gerechten als pasta en bonen, rijst en erwten, gerst en kikkererwten, spelt en linzen, ...

Soja is een peulvrucht met een proteïnekwaliteit die vergelijkbaar is met die van dierlijke producten. Daarom wordt de consumptie van soja aanbevolen voor wie een vegetarisch dieet wil volgen, met of zonder de consumptie van eieren, melk en afgeleide producten.
De proteïnebehoefte wordt gedefinieerd als de minimale proteïne- of eiwitinname (via voedingsmiddelen) die nodig is om de eiwitmassa van het lichaam op peil te houden, bij een gepaste energie-inname, een normale lichaamssamenstelling en een gepast niveau van lichamelijke activiteit.
Voor gezonde volwassenen varieert dit van 0,9 tot 1,3 g proteïne/kg lichaamsgewicht per dag. In een evenwichtige voeding moet de energie uit proteïnen ongeveer 15% van de dagelijkse energie uitmaken.

De behoeften kunnen veranderen door specifieke fysiologische of pathologische omstandigheden.
Bijvoorbeeld tijdens de groei bij kinderen en adolescenten, omdat proteïnen worden gebruikt om weefsel op te bouwen. Of tijdens de zwangerschap om de groei van de foetus mogelijk te maken en tijdens de borstvoeding om te zorgen voor een juiste opname van proteïnen in de moedermelk.
Zelfs een zeer zware lichamelijke inspanning verhoogt de behoefte aan eiwitten, omdat daarbij meer calorieën worden verbruikt en het volume van de spiermassa toeneemt.

Er moet ook bijzondere aandacht worden besteed aan de proteïnebehoeften van ouderen. Mensen van 75 jaar en ouder hebben namelijk de neiging hun proteïne-inname te verminderen, omdat ze moeite hebben met kauwen of soms zelfs met slikken. In sommige gevallen volgen bejaarden een monotoon dieet met weinig vlees, vis en peulvruchten. De behoefte aan proteïnen op oudere leeftijd is ongeveer 1,1 g/kg lichaamsgewicht per dag. Onvoldoende eiwitinname kan bijdragen tot een pathologische aandoening die typisch is voor ouderen, namelijk sarcopenie of verlies van spiermassa ten gunste van een relatieve toename van de vetmassa.

Het is belangrijk te bedenken dat de eiwitbehoefte kan toenemen, en zelfs aanzienlijk, in het geval van specifieke aandoeningen zoals infecties en trauma.